লিপ চেকেণ্ডৰ সময় শেষ হ’ল : ঘড়ীবোৰ থমকি ৰোৱা বন্ধ কৰিবলৈ বিশ্বই সমর্থন কৰিছে
ড০ ৰাস্না ৰাজখোৱা, শোণিতপুৰ
পৃথিৱীৰ ঘূৰ্ণনৰ সৈতে মিল ৰাখিবলৈ চৰকাৰী ঘড়ীত ‘লিপ চেকেণ্ড’ (leap seconds) অর্থাৎ জাঁপ মৰা ছেকেণ্ড এটা যোগ কৰাৰ প্ৰথা ২০৩৫ চনৰ পৰা স্থগিত ৰখা হ’ব বুলি ২০২২ চনৰ ১৮ নৱেম্বৰতপেৰিছৰ বাহিৰত অনুষ্ঠিত হোৱা ওজন আৰু পৰিমাপ সম্পৰ্কীয় সাধাৰণ সন্মিলনত (General Conference on Weights and Measures (CGPM)) বিশ্বজুৰি চৰকাৰসমূহৰ প্ৰতিনিধিয়ে এই সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰে। ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল ২০৩৫ চনৰ পৰা বা সম্ভৱতঃ তাৰ আগৰ পৰা পৃথিৱীৰ ঘূৰ্ণনৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানৰ সময় (UT1 নামেৰে জনাজাত)ক পাৰমাণৱিক ঘড়ীৰ স্থিৰ টিক্ টিক্ৰ (steady tick of atomic clocks.) ওপৰত ভিত্তি কৰি নিৰ্মিত সমন্বিত সাৰ্বজনীন সময় (Coordinated Universal Time -UTC)ৰ পৰা এক চেকেণ্ডতকৈ অধিক বিচ্ছিন্ন হ’বলৈ দিয়া হ’ব।১৯৭২ চনৰ পৰা যেতিয়াই দুয়োটা সময় ব্যৱস্থা ০.৯ ছেকেণ্ডতকৈ অধিক প্ৰার্থক্য হয়, তেতিয়াই ইউটিচিত (সমন্বিত সাৰ্বজনীন সময় (UTC)) এটা লিপ চেকেণ্ড যোগ কৰা হয়।কানাডাৰ হেলিফেক্সৰ মেট্ৰ’লজি ৰিচাৰ্চ চেণ্টাৰৰ সঞ্চালিকা প্ৰধান জৰ্জেট মেকড’নাল্ডে কয় যে সময় আৰু কম্পনাংক অনুসৰি কাম কৰা গৱেষকসকলৰ বাবে এই সালসলনি বন্ধ কৰাটো “এটা জাঁপ আগবাঢ়ি যোৱা”। “মই আনন্দিত যে তেওঁলোকৰ প্ৰচেষ্টাই আমাক এই মুহূৰ্তলৈ লৈ আনিছে।” লিপ চেকেণ্ড ভৱিষ্যবাণীযোগ্য নহয়, কাৰণ ই পৃথিৱীৰ স্বাভাৱিক ঘূৰ্ণনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল।
মেকড’নাল্ডে কয় যে ইহঁতে নিৰ্দিষ্ট সময় নিৰ্ধাৰণৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঠিত ব্যৱস্থাসমূহক বিঘ্নিত কৰে আৰু ডিজিটেল যুগত বিধ্বংসী ৰূপ ধাৰণ কৰিব পাৰে। ফেচবুকৰ মূল কোম্পানী মেটা আৰু গুগল, লিপ চেকেণ্ড বাতিল কৰাৰ আহ্বান জনোৱা প্ৰযুক্তি কোম্পানীসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় একক ব্যৱস্থাকো (International System of Units (SI)) তদাৰক কৰা ওজন আৰু পৰিমাপ সম্পৰ্কীয় সাধাৰণ সন্মিলনত — প্ৰস্তাৱ লোৱা হয় যে অন্ততঃ এশ বছৰৰ বাবে কোনো লিপ চেকেণ্ড যোগ কৰা উচিত নহয়, যাৰ ফলত UT1 আৰু UTC-ৰ প্ৰায় ১ মিনিট প্ৰার্থক্য হ’ব পাৰে। কিন্তু ই আন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংস্থাসমূহৰ সৈতে পৰামৰ্শ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰিছে আৰু ২০২৬ চনৰ ভিতৰত দুয়োটাকে কিমানখিনি বিচ্ছিন্ন হ’বলৈ দিব লাগে তাৰ কি উচ্চ সীমা, যদি আছে, সেইটো নিৰ্ধাৰণ কৰিব।
পৰিৱৰ্তনৰ সময়
২০৩৫ চনৰ পূৰ্বে লিপ ছেকেণ্ড বাতিল কৰাৰ আহ্বান জনোৱা ওজন আৰু পৰিমাপ সম্পৰ্কীয় সাধাৰণ সন্মিলনত কানাডা, আমেৰিকা আৰু ফ্ৰান্সৰ প্ৰতিনিধিও আছিল।কিন্তু এই প্ৰস্তাৱৰ বিৰুদ্ধে ভোট দিয়া ৰাছিয়াই ইয়াৰ উপগ্ৰহ-নেভিগেচন ব্যৱস্থা GLONASS ত সমস্যাসমূহ কাৰিকৰী বিষয়ৰ (technical issues) সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ তাৰিখটো ২০৪০ বা পিছলৈ পিছুৱাই নিব বিচাৰিছে। ৰাছিয়াৰ ব্যৱস্থাত লিপ চেকেণ্ড অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে, আনহাতে জিপিএছ উপগ্ৰহকে ধৰি আন ব্যৱস্থাই ইতিমধ্যে ইয়াক ফলপ্ৰসূভাৱে আওকাণ কৰিছে। যদি এই সিদ্ধান্ত লোৱা হয় তেনেহ’লে ইয়াৰ অৰ্থ হ’ব ৰাছিয়াই নতুন উপগ্ৰহ আৰু গ্ৰাউণ্ড ষ্টেচন স্থাপন কৰিব লাগিব। ক’লৰাড’ৰ বোল্ডাৰত থকা নেশ্যনেল ইনষ্টিটিউট অৱ ষ্টেণ্ডাৰ্ডছ এণ্ড টেকন’লজিৰ সময় আৰু কম্পনাংক বিভাগক নেতৃত্ব দিয়া এলিজাবেথ ডনলেই কয় যে যিসকল জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানীয়ে নিজৰ টেলিস্কোপসমূহ মিলাবলৈ বা সংৰেখিত কৰিবলৈ UT1ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে, তেওঁলোকেও এই পৰিৱৰ্তনৰ বাবে সামঞ্জস্য স্থাপন কৰিব লাগিব। কিন্তু বৰ্তমানৰ পৰিস্থিতি অস্থায়ী আৰু ইয়াৰ অৱস্থা আৰু বেয়া হৈ যাব বুলিও তেওঁ লগতে কয়। বিভিন্ন সংস্থাই লিপ চেকেণ্ডটো বেলেগ বেলেগ ধৰণে চম্ভালে (উদাহৰণস্বৰূপে গুগলে ২৪ ঘণ্টাৰ সময়ছোৱাত অতিৰিক্ত চেকেণ্ডটোক ‘অস্পষ্ট’ (‘smears’ out) কৰি পেলায়। ইয়াৰ ফলত সময়ৰ উৎসৰ মাজত আধা চেকেণ্ডৰ অস্পষ্টতা সৃষ্টি হয়, “যিটো বিশাল”।
লিপ-ছেকেণ্ডৰ সিদ্ধান্ত আঠ বছৰ পলম হ’ল
যদিও চন্দ্ৰৰ টানৰ ফলত দীৰ্ঘম্যাদীভাৱে পৃথিৱীৰ ঘূৰ্ণন লেহেমীয়া হৈছে, ২০২০ চনৰ পৰা গতি বৃদ্ধিয়েও বিষয়টোক অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ কৰি তুলিছে, কাৰণ, প্ৰথমবাৰৰ বাবে, এটা লিপ চেকেণ্ড যোগ কৰাতকৈ বৰঞ্চ আঁতৰোৱাৰ প্ৰয়োজন হ’ব পাৰে। UTC য়ে কেতিয়াবা পৃথিৱীলৈ অপেক্ষা কৰিবলৈ মাত্ৰ এটা বিটৰ গতি লেহেমীয়া কৰিবলগীয়া হৈছে, ইয়াক ধৰিবলৈ আগবাঢ়ি যোৱা নাই। ডনলেই ২০০০ চনৰ আৰম্ভণিতে এবাৰ ঘটিব বুলি আশা কৰা কম্পিউটিং ভুলৰ কথা উল্লেখ কৰি কয়, “এইটোক একপ্ৰকাৰ ৱাই টু কে (Y2K) সমস্যা বুলি বৰ্ণনা কৰা হৈছে, কাৰণ ই কেৱল এনেকুৱা এটা কথা যিটোৰ সৈতে আমি কেতিয়াও মোকাবিলা কৰিবলগীয়া হোৱা নাই।” ২০৩৫ চনত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় দূৰসংযোগ সংঘই (International Telecommunications Union (ITU)) এই চুইচটো কৰাৰ পৰিকল্পনাত বাধাৰ সৃষ্টি কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে।২০১৫ চনত ওজন আৰু পৰিমাপ সম্পৰ্কীয় সাধাৰণ সন্মিলনৰ পিছত দ্বিতীয় স্থানত থকাৰ বিষয়ে সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰত সংস্থাটোৱে ফলপ্ৰসূভাৱে এৰি দিছিল আৰু আৰিয়াছে কয় যে তেওঁলোকৰ কৰ্মগোটটোৱে ওজন আৰু পৰিমাপ সম্পৰ্কীয় সাধাৰণ সন্মিলনৰ প্ৰস্তাৱত সন্মতি প্ৰকাশ কৰিছিল৷ কিন্তু ITU য়ে UTC প্ৰচাৰৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে, আৰু যুক্তি দিব পাৰে যে পৰিৱৰ্তন কৰাৰ সময় সঠিক নহয়৷ এইটোৱেই তেওঁলোকক অলপ বিব্ৰত কৰি তুলিছে৷
সূক্ষ্ম পাৰ্থক্য
যদিও সহস্ৰাব্দৰ পৰা মানুহৰ সময়ৰ টুকুৰাবোৰ পৃথিৱীৰ ঘূৰ্ণনৰ সৈতে ক্ৰমাংকিত (মানাংকন) কৰা হৈছে, লিপ চেকেণ্ড হেৰুৱাৰ ফলত বেছিভাগ মানুহেই কোনো প্ৰভাৱ অনুভৱ নকৰিব। আৰিয়াছে কয়, “বেছিভাগ দেশতে গ্ৰীষ্মকাল আৰু শীতকালৰ মাজত এঘণ্টাৰ প্ৰার্থক্য থাকে। এঘণ্টা, এক চেকেণ্ডতকৈ বহু বেছি, কিন্তু ইয়াৰ কোনো প্ৰভাৱ জনসাধাৰণৰ ওপৰত নপৰে।” ভৱিষ্যতৰ মেট্ৰ'লজিষ্টসকলে (metrologists) UTC আৰু UT1ক পুনৰ সংহত কৰাৰ বাবে লিপ চেকেণ্ডতকৈ অধিক মাৰ্জিত উপায় বিচাৰি পাব পাৰে। যেতিয়ালৈকে পাৰ্থক্যটো উল্লেখযোগ্য হৈ পৰিব, তেতিয়ালৈকে “ইয়াক মিলন কৰাৰ আমাৰ ক্ষমতা এতিয়াৰ ক্ষমতাতকৈ ভাল হ’ব” বুলি মেকড’নাল্ডে কয়। বা সেইবোৰে হয়তো আমনি নকৰিবও পাৰে। যেতিয়া পাৰ্থক্য যথেষ্ট ডাঙৰ হ’ব, তেতিয়া দেশসমূহে নিজৰ আইনী সময় মণ্ডল স্থায়ীভাৱে এঘণ্টা সলনি কৰিব পাৰে বা আমি আনকি আমাৰ সময়ৰ জ্ঞানক সূৰ্য্যৰ পৰা সম্পূৰ্ণৰূপে বিচ্ছিন্ন কৰি একক বিশ্বৰ সময় মণ্ডল সৃষ্টি কৰিব পাৰোঁ বুলিও গৱেষকসকলে মত প্ৰকাশ কৰে। এই সমস্যাটো সমাধান হ’ব পাৰে। বিজ্ঞানে ইতিমধ্যে স্থানীয় সময় ব্যৱহাৰ নকৰে, UTC ত কথা পাতে।